Şayet hasar, kırılma, aşınma ve deformasyon gibi mekanik nedenlerden kaynaklanıyorsa, her zaman doğru yanıt "Gerilme (stres) mukavemeti aştığı için" olacaktır. Bunun kök nedenini bulmak ise hasar analizcinin işidir.
Hasar analizine başlarken her daim insan faktörünün kuvvetli bir etken olabileceğini bana analiz için başvuran müşterime aktarırım.Peki malzeme şartnamenizi kim yazıyor?
Bugüne kadar gördüğüm üzere bazı havacılık, uzay ve savunma sanayi şirketleri dışında bu şartnameler tasarımcı olan makina mühendisleri tarafından yazılıyor.
Ben kesinlikle endüstri çapında kabul edilmiş standartları kullanma hayranıyım. Bir darbe ortamında çalışacak parça tasarlanıyorsa, bir tür yetkin hesaplama veya bilgisayar modellemesi ile yeterli olduğu onaylanmış bir mekanik özellik gereksinimi belirlenmeli. Test konumlarını ve yöntemlerini belirlemek tasarım işlevi için de önemlidir (kanımca en iyi şekilde bir tasarımcı ve birlikte çalışan bir malzeme mühendisi tarafından gerçekleştirilir).
Geçtiğimiz günlerde 4 mm çapında SAE 4140 malzemeden imal edilmiş bir savunma sanayi parçasının hasar mekanizmasını incelerken şunu fark ettik. İstenen sertlik 40-45 HRC idi ve ısıl işlem tedarikçi raporu bunu doğrular nitelikte idi.
Sizce bu kadar ufak bir çapta Rockwell C metodu uygulanabilir mi?
Cevap tabii ki hayır! En kötü ihtimal ile yapılması gereken şayet kenardan içeriye oluşturulacak iz çapının 2.5 katı kadar mesafe var ise parçanın kesilerek bakalite alınması ve orta noktasına yakın bir yerden sertliğin kontrol edilmesi idi. Ne ısıl işlem tedarikçisi ne de savunma sanayi giriş kontrol mühendisi bu uygulamayı yapmamıştı.
Peki biz ne yaptık? Parçayı kesip bakalite aldıktan sonra yüzeyden içeriye doğru malzemenin sertliğini Vikers metodu ve 1kg ağırlık ile taradık.
Bulduğumuz sertlik 500 HV1'in üzerinde idi. Rockwell C karşılığını 48HRC olarak düşünebiliriz.
Isıl işlem tedarikçisi ve giriş kalite kontrol cehalet nedeniyle ufak çaplı silindirik malzemeyi yüzeyinden test etmiş ve yanlış bir sonuç elde etmişti. Onların sonucuna göre malzeme OK iken bizim yaptığımız basit bir ölçüme göre parça RED idi ve bu hasara neden olmuştu.
Sizce bu ısıl işlem ve kontrol şartnamesini kim yazmıştı?
Sizin şartnamelerinizi kimler yazıyor?