Uzay, havacılık, savunma ve otomotiv şirketlerinde çalışanların sıklıkla kullandığı "özel proses" tabiri ne anlama gelir.
Kısa tanım:
Özel süreçler, ortaya çıkan çıktının (veya "işlevselliğin") ürün kullanımda olana kadar belirlenemediği süreçlerdir.
Genellikle, bir "özel işlem" sonrasında bir ürünün spesifikasyonları karşılayıp karşılamadığının belirlenmesi tahrip edici testler gerektirir.Bir örnek vermek gerekirse,
Bir yumurtanın kabuğunu kırmadan onun haşlanmış mı haşlanmamış mı olduğunu haşlanmış ise tam katı mı yoksa kayısı kıvamında mı olduğunu bilemediğimiz için bu durumu anlamak için bir hasar oluşturmamız gerekir. Bu nedenle haşlama süreci (ısıl işlem) kahvaltı için özel bir prosestir.
Özel proses karakteristikleri önceden belirlenmeli ve sürecin yürütüldüğü ekipmanların bakım ve kalibrasyon işlemleri hassasiyet ile takip edilmelidir. Süreci yöneten mühendis, teknisyen ve operatörler özel olarak yetiştirilmelidir.
Özel prosesler üst kurumlar tarafından belirlenebildiği gibi firmalar kendilerine has özel prosesler de belirleyebilirler.
Automotive Industry Action Group (AIAG), Otomotiv Endüstrisi Eylem Grubu'na göre toplam 8 farklı özel proses vardır. Her bir özel prosese ait özel değerlendirme tablosu AIAG tarafından belirli aralıklar ile yayınlanır.
1. Brazing, Sert Lehimleme: Henüz bir değerlendirme tablosu yayınlamamış olmakla birlikte AIAG bununla ilgili bir çalışma grubu oluşturmuştur.
2. Casting, Döküm: CQI-27 Özel İşlem: Döküm Sistemi Değerlendirmesi, OEM otomotiv dökümlerinin dökümhane tedarikçileri için gereksinimleri sağlar. Tüm dökümhane sürecinin ayrıntılı bir açıklaması değildir. Aksine, OEM müşterilerinin dökümhanelerden uygun olmayan dökümler almasına neden olan yaygın arıza modlarına odaklanmıştır. OEM ve Tier 1 perspektifinden yazılmıştır.
3. Coating, Kaplama: CQI-12 Kaplama Sistemi Değerlendirmesi, enstrümantasyon, termokupl kontrolleri ve sıcaklık homojenliği anketleri dahil olmak üzere pirometre gereksinimleri hakkında çok daha fazla ayrıntı sağlamak için geliştirilmiştir.
4. Heat treat, Isıl İşlem: CQI-9 Isıl İşlem Sistem Değerlendirmesi, otomotiv endüstrisi tarafından kullanılan en yaygın ısıl işlem prosesleri, otomotiv üretimi ve servis parçası organizasyonları için bir ısıl işlem yönetim sistemine ortak bir yaklaşım sağlamayı amaçlamaktadır.
5. Molding, Kalıplama: AIAG'ın CQI-23 Kalıplama Sistemi Değerlendirmesi, kalıplama süreçlerini kontrol etmek için ortak bir süreç yaklaşımı ve mevcut süreçleri değerlendirmek ve iyileştirmek için bir metodolojidir.
6. Plating, Kaplama: CQI-11 Kaplama Sistemi Değerlendirmesi, çinko ve çinko alaşımlı elektrodepozitler, metal veya plastiğe uygulanan dekoratif kaplama gibi OEM otomotiv kaplamaları tedarik eden kaplama atölyelerinde kalite sistemlerini daha iyi değerlendirmeye yardımcı olmak amacıyla geliştirilmiştir. Sert krom kaplamabirikintileri, ayrıca akımsız nikel ve elektro-parlatma işlemleri de bu standarda dahildir.
7. Soldering, Lehimleme: Teknoloji hızla değiştikçe ve araçlar elektronik sistemler tarafından giderek daha fazla kontrol edildikçe, CQI-17 Lehimleme Değerlendirmesi yeni üretim yöntemlerini, işlem kontrollerini ve lehimleme için kabul edilebilirlik kriterlerini yansıtması nedeniyle önümüzdeki günlerde daha önemli hale gelecektir.
8. Welding, Kaynak: Kaynak Sistemi Değerlendirmesi CQI-15, otomotiv üretimi ve servis parçası organizasyonları için bir kaynak yönetim sistemine ortak bir yaklaşım sağlamayı amaçlayan tüm kaynak çeşitlerini kapsayan kapsamlı bir denetimdir.
National Aerospace and Defense Contractors Accreditation Program (NADCAP) Ulusal Havacılık ve Savunma Tedarikçileri Akretidasyon programına göre ise özel prosesleri şu şekilde sıralayabiliriz;
Kaplamalar (CT)
Isıl İşlem (HT)
Kaynak (WLD)
Kimyasal İşleme (CP)
Geleneksel Olmayan İşleme ve Yüzey İyileştirme (NMSE)